Lê Quang Liêm là VĐV hàng đầu của thể thao Việt Nam hơn chục năm qua. Kể từ khi đăng quang cờ chớp thế giới 2013, anh đã duy trì vị thế trong top cao thủ làng cờ quốc tế. Chẳng những vậy, anh còn liên tục ghi dấu ấn thời gian gần đây: đánh bại Carlsen, vô địch nhiều giải đấu với tiền thưởng lớn, và lên đến hạng 15 thế giới.
Mới đây, Liêm còn chia sẻ một niềm vui lớn, một mốc son khác trong sự nghiệp: anh được Liên đoàn Cờ thế giới (FIDE) cấp bằng HLV cao cấp FIDE (FIDE Senior Trainer - FST). Đây là tấm bằng hết sức danh giá trong lịch sử tổ chức cờ vua đã có 99 năm tuổi này (thành lập 1924).
Suốt gần một thế kỷ đó, dù số lượng đại kiện tướng cờ vua thế giới đã lên đến hơn 1.700 người, chỉ khoảng 100 người được sở hữu tấm bằng này, bao gồm những huyền thoại như Garry Kasparov hay Anatoly Karpov. Anh chia sẻ với Tuổi Trẻ Cuối Tuần về tấm bằng FST và những dự định tương lai.
Cơ sở nào để FIDE cấp bằng FST cho anh, thưa anh?
Trong lịch sử chỉ có khoảng 100 người được FIDE cấp bằng FST, gồm những huyền thoại của làng cờ thế giới như Garry Kasparov, Anatoly Karpov, Boris Gulko, Lev Albert, Susan Polgar... Tôi là người Việt Nam đầu tiên vinh dự có được tấm bằng này. Hầu hết các cấp bậc HLV của FIDE, ứng viên thường chỉ cần trải qua những khóa học ngắn hạn. Nhưng với FST, tấm bằng cao cấp nhất của FIDE, thì khác.
Để được cấp FST, người ứng tuyển phải đáp ứng một loạt yêu cầu: là kiện tướng quốc tế có Elo từ 2.450 trở lên, có kinh nghiệm huấn luyện của kỳ thủ vô địch thế giới hoặc người thách đấu, HLV của đội vô địch các giải lớn như Olympiad, giải thế giới, giải châu lục..., hoặc phải đào tạo ít nhất ba kỳ thủ vô địch U20 thế giới hoặc các lứa tuổi trẻ.
Ngoài ra, FST cũng đòi hỏi ứng viên phải có xuất bản bài viết hoặc sách về cờ vua. Đồng thời, ngoài tiếng mẹ đẻ thì phải thông thạo ít nhất một trong bảy ngôn ngữ thông dụng trong làng cờ: tiếng Ả Rập, Anh, Pháp, Đức, Bồ Đào Nha, Nga hoặc Tây Ban Nha. Cuối cùng, người đó phải đợi đến hội đồng FIDE họp và đồng thuận thông qua.
Tôi đã có Elo 2.740 và may mắn là người đứng đầu học viện cờ SPICE nên đáp ứng được tất cả yêu cầu này. Nhiều sinh viên của tôi ở SPICE đã vô địch các lứa tuổi trẻ thế giới. Thế nên từ khi tôi nộp hồ sơ đăng ký đến khi được cấp bằng là 6 tháng, nhưng đây thực sự là một nỗ lực cả đời.
Việc có được tấm bằng FST sẽ thuận lợi như thế nào cho anh?
Dĩ nhiên, bằng cấp chứng nhận của FIDE, lại là cao cấp nhất, sẽ rất thuận lợi cho HLV, bởi trình độ chuyên môn đã được thẩm định. Nhưng với tôi thì không có nhiều thay đổi đáng kể. Khi đi thi đấu, tôi không cần bằng này. Còn ở SPICE, tôi là người đứng đầu nên các đồng sự, sinh viên đều đã biết. Nhưng việc có FST sẽ giúp tôi dễ dàng tiếp cận, tuyển sinh viên ở tương lai.
FST không chỉ là vinh dự cho tôi mà còn với cờ Việt Nam. Không phải siêu đại kiện tướng nào cũng có được FST, bởi các kỳ thủ trong top 20 thế giới thường chỉ tập trung thi đấu nên cũng ít người có được nó.
Trước nay, trình độ các chuyên gia nước ngoài của cờ vua Việt Nam thường không cao. Anh nghĩ sao nếu được mời làm HLV tuyển cờ Việt Nam?
Thường thì các chuyên gia nước ngoài của cờ vua Việt Nam không thể vượt trội nam kỳ thủ Việt Nam. Nhưng công tác huấn luyện còn cần nhiều yếu tố khác, chứ không chỉ đánh cờ hay. Nếu không thì những nhà vô địch thế giới cần gì HLV nữa. Một người có thể thi đấu rất hay nhưng huấn luyện không hiệu quả và ngược lại.
Tôi chưa nghĩ đến việc làm HLV tuyển cờ vua Việt Nam và cũng chưa có kế hoạch đó. Nhưng tôi cũng không nói trước được tương lai nên cứ đợi khi nào sự việc có thể xảy ra thì hãy suy nghĩ về nó.
Hiện giờ anh là người đứng đầu học viện SPICE. Nếu các bạn trẻ mê cờ vua của Việt Nam muốn gia nhập SPICE thì có khó không?
- Học viện SPICE luôn rộng cửa đón chào tất cả bạn trẻ đam mê cờ vua và học tại Đại học Webster. Chỉ cần đáp ứng các tiêu chí đề ra là được tham gia hết. Tuy nhiên, sinh viên tôi tuyển được vài năm qua vẫn chưa có ai là người Việt Nam. Tôi hy vọng tương lai sẽ có người bạn Việt Nam gia nhập SPICE.
Hạng 15 thế giới có ý nghĩa gì với anh, thưa anh?
Tại Lễ hội cờ Biel, đối thủ của tôi trẻ có nhưng kinh nghiệm cũng có, nhiều kỳ thủ có Elo cũng ngang ngửa tôi. Tôi đã có giải đấu cảm xúc đến cuối cùng. Ở lượt cuối, tôi đã hòa David Navara khá nhanh và phải chờ kết quả trận giữa Vincent Keymer với Arjun Erigaisi. Chỉ cần không thua thì Vincent Keymer sẽ vô địch. Nhưng đối thủ người Đức lại bất ngờ bại trận sau ván đấu khá dài. Đây là lần thứ hai tôi vô địch Lễ hội cờ Biel.
Cũng nhờ thành tích tại giải, tôi lên hạng 15 thế giới. Đây là thứ hạng cao nhất trong sự nghiệp của tôi từ trước đến nay và cũng là cao nhất trong lịch sử cờ vua Việt Nam. Tôi rất tự hào với cột mốc đáng nhớ trong sự nghiệp nhưng thứ hạng này chỉ tương đối và sẽ lên xuống thường xuyên.
Nhưng đến World Cup cờ vua 2023, anh đã thua trước kỳ thủ có Elo thấp hơn mình. Nguyên nhân vì đâu?
World Cup diễn ra sau Lễ hội cờ Biel chỉ vài ngày, và phải di chuyển từ Thụy Sĩ sang Azerbaijan, thời tiết cũng thay đổi nên tôi đã không có sức khỏe tốt nhất. Nhưng cũng phải nói rằng những đối thủ của tôi đều giàu kinh nghiệm. Như Ruslan Ponomariov, người đã loại tôi, là cựu vô địch thế giới. Sau hai ván cờ tiêu chuẩn hòa, tôi đã thua ở loạt tie-break. Tôi thừa nhận Ruslan thắng xứng đáng.
Kế hoạch sắp tới của anh thế nào?
Tôi sẽ khoác áo tuyển Việt Nam tham dự Asiad 19 tại Trung Quốc vào tháng 9. Tôi từng đoạt HCB nội dung cờ nhanh ở lần gần nhất cờ vua có mặt ở Asiad năm 2010. Nhưng năm nay, tôi chỉ dự nội dung cờ tiêu chuẩn đồng đội cùng Nguyễn Ngọc Trường Sơn, Lê Tuấn Minh và Trần Tuấn Minh. Ở kỳ đại hội này, Việt Nam sẽ phải đối đầu với nhiều đối thủ rất mạnh như Trung Quốc, Ấn Độ và cả những đội đang phát triển mạnh là Iran, Uzbekistan.
TẤN PHÚC